Bağlılığımızı düzensizleştirmek, otoriterler tarafından kullanılan bir kontrol biçimidir.

Darcia F. Narvaez Ph.D. Psychology Today, 8 Ekim 2021

 

ANAHTAR NOKTALAR

• Totalist liderler üyelerini kontrol etmek için korku ve sevgiyi kullanırlar.
• Totalist örgütlerde üyeler diğer fikirlerden ve ilişkilerden soyutlanır.
• Totalist bir örgütte sadece liderin söyledikleri doğrudur.

Kültlerden kurtulan ve uzun süredir kültler konusunda uzman olan sosyal psikolog Alexandra Stein, bağlanma bozukluğunun totaliter (totalist) liderlerin ve örgütlerin kullandığı işe alma araçlarının bir parçası olduğunu savunuyor. Stein, deneyimlerini Inside Out (Tersyüz) adlı kitabında anlatmıştır: A Memoir of Entering and Breaking of a Minneapolis Political Cult adlı kitabında deneyimlerini aktaran Stein, Terror, Love & Brainwashing: Attachment in Cults and Totalitarian Systems adlı kitabında totalist sistemler üzerine yapılan araştırmalar hakkında yazıyor.

Totalitarizm üzerine yazan ünlü yazar Hannah Arendt’in de dediği gibi, totaliter ideolojiler “hayatın ve dünyanın tüm gizemleri için anahtar açıklamayı bulduğunu iddia eden izmlerdir” (s. 365). Stein’a göre, bazı dini liderler ve inanç yapıları “takipçilerinin belirli türde terörist veya kült davranışlara yönlendirilebileceği koşulları oluşturabilir” (s. 14). Totalist örgütler alternatif inançları ve ilişkileri engellemeye çalışır.

Her totaliter yapı, tüm sistemi yönlendiren karizmatik ve otoriter bir lidere dayanır. Otoriter kişiliğin daha yüksek statüde olanlara karşı itaatkâr, daha düşük statüde olanlara karşı ise otoriter ve zalim olduğunu hatırlayın (Adorno, 1944).

“Stein’ın gözlemine göre “liderin birincil amacı, başkalarına karşı bir dizi garantili bağlılık yaratmaktır”; bu, liderin kendi düzensiz bağlılığından kaynaklanan bir ilişkisel kontrol biçimidir(s. 16).Lider terk edilmekten korksa da, sadakatsizleri temizleyecektir; bunların hepsi ilişki üzerindeki kontrolü sürdürmenin bir parçasıdır.

Totalist yapıların işleyebilmesi için, grup üyelerini diğer etkilerden uzak tutarak zorlayıcı ikna amacına hizmet eden izole edici bir ortam gerekir. Bir ideoloji ya da inanç sisteminin totalist olup olmadığını belirlemek yapı ve işleve bağlıdır. Yapı dışlayıcıdır, başka hiçbir gerçeğe, bağlılığa veya yoruma izin vermez. Liderin sözüne karşı hiçbir muhalefete izin verilmez. İnanç sisteminin işlevi çok yönlüdür: liderin mutlak kontrolünü sürdürmek, grup üyeleri ile dış dünya arasında katı sınırlar oluşturmak, sadakati meşrulaştırmak ve kaçışı önlemek.

Stein’ın bildirdiğine göre, zihin kontrolü, izole edici ortamda korku ve sevgi arasında bir değişimle gerçekleşir. Takipçiler lider tarafından tehdit edilirken aynı zamanda kendilerine sevgi vaat edilir. Grubun içine hapsolmuşlardır, gruba kaygılı bir bağımlılıkla yapışmışlardır, sürekli bir korku uyarılması halindedirler ancak başarısız bir rahatlama çabasıyla gruba yakınlık ararlar.

Stein, totalist sistemlerin, takipçilerinin orijinal bağlanma durumlarından bağımsız olarak hareket ettiğini iddia etmektedir. Aslında açıklık, inanç, hedef yönelimi, aktivizm gibi esneklik özellikleri insanları başarılı bir şekilde üye olmaya yatkın hale getirebilir. Normal yaşam geçişleri, idealizm ve bir katkıda bulunma motivasyonları da yatkınlık yaratan özellikler olabilir. Bu da çoğumuzun ya da hepimizin duyarlı olduğu anlamına gelir.

Stein, kişinin bağlanma geçmişi ne olursa olsun, totalist sistemlerin durumu düzensiz bağlanma olarak değiştirebildiğini söylüyor. Düzensiz bağlanma bebeklik döneminde, çocuğun doğuştan gelen rahatlamak için bakıcıya yaklaşma ihtiyacı ile bakıcının korkutucu davranışları çatıştığında gelişir. Çocuk kazanamayacağı bir duruma sokulur: Bakım verene güvenli bir sığınak olarak yaklaşma şeklindeki bağlanma stratejisi, eş zamanlı olarak içsel geri çekilmeye veya ayrışmaya yol açar. Bu, çözümü olmayan bir korku durumudur.

Stein, totalist sistemlerde, onun pençesine düşen herkese olanın bu olduğunu savunur. Korku bağlanma sistemini harekete geçirir. Lider, grup üyelerini aşırı uyarılmış bir durumda tutar ve aynı zamanda alternatif ilişkileri veya güvenli sığınakları keser.

Birey hem korkutan hem de ulaşılamaz bir güvenli sığınak vaat eden gruba bağımlı hale gelir. Çatışma o kadar büyük hale gelir ki birey durumdan ayrışır. Grupta kalmak için gereken ayrışma, mantıksal düşünme, duygusal sezgiler ve hayatta kalma sistemleri arasındaki bağı parçalar. Grup üyesi grubun arzularına, liderin ideolojisine teslim olur. Grup üyesi sıkıntısını gruba ya da lidere değil, kendine ya da dışarıdakilere atfetmeye yönlendirilir.

Stein, ilişkisel kontrolün ikincil olarak takipçilerin mali, siyasi ya da cinsel olarak sömürülmesi olduğunu söylüyor. Liderin açıklamaları aşağıya doğru iletilir ve üyelerin kaynakları yukarıya doğru lidere aktarılır. Totalist yapılar kurallara bağlı bürokraside işe yaramaz çünkü totalist liderin planların, insanların ya da inançların liderin kaprislerine göre değiştiği esnek bir yapıya ihtiyacı vardır.

Stein’ın demokratik toplumlarda totalist sistemlerle mücadele için önerileri
Totalizmin inkârcılığını reddedin (örneğin, holokost inkârı).

Evrensel insan haklarını destekleyin.

Herkesi totalizm okuryazarlığı konusunda eğitin.

Totalist sistemden kurtulanların otobiyografik anlatılarını öğrenin. İşte bazı örnekler:

Yıkıcı ve Terörist Kültler: Masoud Banisadr tarafından yazılan Yeni Bir Kölelik Türü

Primo Levi’den Auschwitz’de Hayatta Kalmak

Primo Levi’den Boğulanlar ve Kurtarılanlar

Baştan Çıkarıcı Zehir: Jonestown’dan Kurtulan Bir Kişinin Halk Tapınağındaki Yaşam ve Ölüm Hikayesi Yazan: Deborah Layton

Savaş Çocuğu: Emmanuel Jal tarafından yazılan Bir Çocuk Askerin Hikayesi

Kız Kardeşim Olmadan Olmaz; Kristina Jones, Celeste Jones ve Juliana Buhring’in Şiddete ve İhanete Uğrayan Üç Kızın Gerçek Hikayesi

Şu yollarla olumlu topluluklar oluşturun
Çeşitliliğin takdir edilmesi ve teşvik edilmesi.

Önyargılara karşı konuşma normlarının desteklenmesi.

Çocukların olumlu varlıklarını destekleme.

İnsanların ait olduklarını hissetmeye ihtiyaç duyduklarını unutmama (buna ek temel ihtiyaçlar ekleyebiliriz: yetkin, özerk, amaçlı, kontrol, anlayış, güven ve kendini gerçekleştirme).

Tüm çocuklarda güvenli bağlanmayı teşvik etme.

Farklılıklarla başa çıkmak için çatışma çözümü ve arabuluculuk kullanma.

Toplum üyeleri için kamusal katılımı kolaylaştırma.

Ek faaliyetler
Medya okuryazarı olma.

Çok çeşitli güvenilir haber kaynaklarına rutin olarak erişme.

Referanslar
Adorno, T.W. (1944). Otoriter kişilik. Norton.
Arendt, H. (1948/1979). Totalitarizmin kökenleri. Harcourt Brace.
Stein, A. (2017). Terör aşk ve beyin yıkama: Kültlerde ve totaliter sistemlerde bağlanma. Routledge.

Kaynak:
https://www.psychologytoday.com/

Bir danışanınız varsa, utanç veya travma ile mücadele eden birini tanıyorsanız, MUSE TDM’de bize ulaşın. Altta yatan biopsikososyal travmayı ele alan etkili bir program(yatılı ve camping de dahil) ve ayakta müdahale terapileri sağlayarak terapötik sonuçları iyileştirebileceğimize ve yanlış teşhisten kaçınabileceğimize inanıyoruz. Gerçekçi ve uzun süreli iyileşmeye giden yolu bulmanıza yardımcı olmamıza izin verin. Daha fazla bilgi için bizi bugün arayın.
TÜRKİYE: 009 0546 108 1881, 009 0530 696 00 90