Travma uykuyu derinden etkileyerek kabuslara ve hatta uyku felcine yol açabilir. Beyin travmatik anıları işlemekte zorlandığında, bunları canlı, üzücü rüyalarda tekrarlayabilir. Bu durum gece anksiyetesini artırarak uykuya dalmayı ve uykuda kalmayı zorlaştırabilir. Uyandıktan sonra vücudun geçici olarak hareketsiz kaldığı uyku felci de, sinir sistemi aşırı tetikte bir durumda takılı kaldığı için travma ile bağlantılıdır. Her iki deneyim de korku ve bitkinliği pekiştirerek kesintili bir uyku döngüsü yaratabilir. Sinir sistemi düzenlemesi ve terapötik destek yoluyla travmanın ele alınması, daha sağlıklı uyku düzenlerinin ve daha fazla güvenlik hissinin geri kazanılmasına yardımcı olabilir.

Uyku Bilimi ve Travma

Sinir sistemi, vücudun travmaya nasıl tepki verdiğine, özellikle de uykunun düzenlenmesinde çok önemli bir rol oynar. Bir kişi travma yaşadığında, otonom sinir sistemi (ANS) düzensizleşerek aşırı uyarılma veya aşırı tetikte olma durumunun artmasına neden olabilir. Bu da vücudu sürekli bir savaş ya da kaç durumunda tutarak rahatlamayı ve derin, onarıcı bir uykuya dalmayı zorlaştırır.

Aşırı uyarılma uykusuzluğa, sık sık uyanmaya ve huzursuz uykuya yol açabilirken, hipervijilans abartılı bir irkilme tepkisine ve daha derin uyku aşamalarına geçişte zorluğa neden olur. Beyin, rahat bir uyku durumuna girecek kadar güvende hissetmek yerine, gerçek tehditlerin yokluğunda bile tehlike taraması yaparak yüksek alarmda kalır.

REM (Hızlı Göz Hareketi) döngüsü travmadan özellikle etkilenir. REM uykusu duygusal işleme ve hafıza konsolidasyonu için kritik öneme sahiptir. Ancak travma mağdurları sıklıkla REM bölünmesi yaşar ve bu da yoğun kabuslara, geri dönüşlere ve kesintili uykuya yol açar. Travmatik anılar genellikle parçalanmış ve işlenmemiş bir şekilde depolandığından, beyin REM uykusu sırasında bunları düzgün bir şekilde entegre etmekte zorlanabilir ve bu da sıkıntılı rüya içeriğiyle sonuçlanabilir. Zamanla, bu kötü uyku ve geceleri travmayı yeniden deneyimleme döngüsü TSSB, anksiyete ve duygusal düzensizlik belirtilerini güçlendirerek iyileşmeyi daha zor hale getirebilir.

Travma Neden Kabusları Tetikler?

Beynin duygu düzenleme, hafıza işleme ve tehdit algılama ile ilgili bölümleri olan amigdala ve hipokampus, travmatik anıların nasıl depolandığı ve hatırlandığı konusunda kilit rol oynar ve kabusların oluşumunu doğrudan etkiler. Korku ve duygusal tepkilerin işlenmesinden sorumlu olan amigdala, travma sonrasında hiperaktif hale gelerek beyni algılanan tehditlere karşı daha hassas hale getirir. Bu arada, anıları düzenleyen ve bağlamsallaştıran hipokampus, travmatik deneyimleri düzgün bir şekilde entegre etmekte genellikle zorlanır, bu da parçalanmış ve dağınık hatırlamalara yol açar.

Travma anıları genellikle ham, işlenmemiş bir durumda saklandığından, uyku sırasında rahatsız edici kabuslar olarak yeniden ortaya çıkabilirler. Beyin, REM uykusu sırasında bu çözülmemiş deneyimleri işlemeye çalışır, ancak travmanın artan duygusal yükü nedeniyle bu rüyalar sıkıntı verici ve tekrarlayıcı hale gelebilir. Kabuslar travmayı çözmek yerine duygusal yoğunluğu pekiştirerek sinir sistemini aşırı uyarılma durumunda tutabilir.
Araştırmalar, TSSB ile sık kabus görme arasında güçlü bir bağlantı olduğunu göstermektedir. Çalışmalar, genel popülasyondaki yaklaşık %5’lik orana kıyasla, TSSB’li kişilerin %70-90’ının tekrarlayan kabuslar gördüğünü göstermektedir. Bu kabuslar genellikle travmanın bazı yönlerini bazen gerçek, bazen de sembolik veya abartılı şekillerde tekrarlar. Geceleri tekrarlanan bu sıkıntı uyku kalitesini kötüleştirebilir, gündüz kaygısını artırabilir ve travmadan kurtulmayı daha zor hale getirebilir.

Uyku Felci ve Travmayı Anlamak

Uyku felci, kişinin uykuya dalarken veya uyanırken geçici olarak hareket edemez veya konuşamaz hale geldiği bir olgudur. Genellikle göğüste baskı hissi, nefes almada zorluk ve bazı durumlarda canlı halüsinasyonlar eşlik eder. Genel olarak zararsız olsa da uyku felci, özellikle travma geçmişi olan bireyler için son derece üzücü olabilir.

Travma sonrası stres yaşayanlarda sıklıkla görülen düzensiz bir sinir sistemi, uyku felci ataklarına katkıda bulunabilir. Travma, vücudu yüksek bir hipervijilans durumunda tutarak uyku aşamaları arasında sorunsuz geçişi zorlaştırabilir. Normalde, REM uykusu sırasında vücut, rüyaları canlandırmayı önlemek için geçici kas felci (atoni olarak bilinir) yaşar. Bununla birlikte, sinir sistemi düzensiz olduğunda, bu felç uyandıktan sonra anlık olarak devam edebilir ve kişinin kendi vücudunda sıkışıp kaldığı hissini yaratabilir.

Travma mağdurlarında yaygın olarak görülen hiperaler durumlar bu deneyimi daha da kötüleştirebilir. Tehditleri algılamaya hazır olan beyin, uykuyla ilgili zararsız hisleri tehlike olarak yanlış yorumlayabilir, panik ve çaresizlik duygularını artırabilir. Bu durum, uyku felci korkusunun genel uyku kalitesini kötüleştirdiği ve felcin ortaya çıkma olasılığını artırdığı bir döngüye yol açabilir.

Döngüyü Kırmak: Kabusları ve Uyku Felcini Yönetmek

Yatmadan önce sinir sistemini düzenlemek, vücudu aşırı uyarılma durumundan (sempatik baskınlık) gevşemeye (parasempatik aktivasyon) geçirerek kabusları ve uyku felcini önemli ölçüde azaltabilir. Vagus siniri, stres tepkilerini düzenlemeye ve güvenlik hissini desteklemeye yardımcı olduğu için bu süreçte çok önemli bir rol oynar. İşte uykudan önce sinir sistemi düzenlemesini desteklemek için dört etkili strateji:

• Farkındalık ve Topraklama; Vücut taramaları veya rehberli imgeleme gibi farkındalık uygulamalarına katılmak, dikkati müdahaleci düşüncelerden uzaklaştırmaya yardımcı olur ve amigdalayı sakinleştirir. Mevcut hislere odaklanmak, beyne acil bir tehdit olmadığı konusunda güvence vererek gece hipervijilansını azaltır.
• Vagus Siniri için Nefes Çalışması; Derin, yavaş nefes almak parasempatik sinir sistemini uyarır ve rahatlamayı destekler. 4-7-8 tekniğini deneyin: dört saniye boyunca nefes alın, yedi saniye boyunca tutun ve sekiz saniye boyunca nefes verin. Bu kalp atış hızını yavaşlatır, vagus sinirini aktive eder ve vücuda güvenlik sinyali verir.
• Progresif Kas Gevşetme (PMR); Kas gruplarının gerilmesi ve ardından yavaşça gevşetilmesi depolanmış gerginliği serbest bırakır ve vücudu sakinleştirir. Bu teknik, stresin fiziksel belirtilerini azaltarak sinir sisteminin derin uykuya hazırlanmasına yardımcı olur.
• Uyku Hijyeninin Optimize Edilmesi; Stresi azaltan bir yatma zamanı rutini oluşturmak uyku kalitesini artırabilir. Yatmadan önce ekranlardan uzak durmak, ışıkları kısmak ve sakinleştirici faaliyetlerde bulunmak (günlük tutmak veya hafif esneme hareketleri yapmak gibi) beyne dinlenmenin güvenli olduğu sinyalini verir..

Bu stratejileri tutarlı bir şekilde uygulayarak bireyler geceleri güvende olma, tutarlılık ve istikrar hissi yaratabilir, travmatik kabuslar ve uyku felci olasılığını azaltabilirler.

Travma Bilgili Yaklaşımlarla Yardım Alma

Travmanın karmaşık etkilerinden iyileşmek için destek aramakta utanılacak bir şey yoktur. Travma hem zihni hem de bedeni etkiler ve kabuslar, hipervijilans ve uyku felci gibi semptomları sadece psikolojik değil, sinir sisteminde derin köklere sahiptir. İyileşmeye travma-bilgili bir mercekten yaklaşmak, uzun vadeli iyileşmenin anahtarıdır.

Sinir sistemi düzenlemesine odaklanan terapiler, travmaya bağlı uyku bozukluklarının ele alınmasında özellikle etkili olabilir. Bu terapiler, vücudun fizyolojik tepkilerine karşı koymak yerine onlarla birlikte çalışarak bireylerin güvenlik ve dayanıklılık duygusunu yeniden tesis etmelerine yardımcı olur. Somatik terapiler, EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme) ve farkındalık temelli müdahaleler özellikle faydalı olabilir.

Khiron Klinikleri, travma semptomlarının sinir sistemindeki aşırı aktif bir hayatta kalma tepkisinden kaynaklandığını anlayarak polivagal bilgilendirilmiş bakım konusunda uzmanlaşmıştır. Dengeyi yeniden kurmaya odaklanan yaklaşımları, bireylerin korku ve aşırı uyarılma durumlarından daha fazla sakinlik ve bağlantıya geçmelerine yardımcı olur.

Kaynaklar:
https://khironclinics.com/

Bir danışanınız varsa, utanç veya travma ile mücadele eden birini tanıyorsanız, MUSE TDM’de bize ulaşın. Altta yatan biopsikososyal travmayı ele alan etkili bir program(yatılı ve camping de dahil) ve ayakta müdahale terapileri sağlayarak terapötik sonuçları iyileştirebileceğimize ve yanlış teşhisten kaçınabileceğimize inanıyoruz. Gerçekçi ve uzun süreli iyileşmeye giden yolu bulmanıza yardımcı olmamıza izin verin. Daha fazla bilgi için bizi bugün arayın.
TÜRKİYE: 009 0546 108 1881, 009 0530 696 00 900